مهم ترین آفات سیب بخش چهارم : شته مومی یا شته خونی سیب - آموزش کشاورزی و باغبانی

مهم ترین آفات سیب

The most important pest of apples

بخش چهارم : شته مومی یا شته خونی سیب

Fourth parth : Wooly and Gall making Aphids

Eriosoma lanigerum Hausman
Syns : Eriosoma mali
(Hom.: Eriosomatidae)

مقدمه و مناطق انتشار :

شته مومی سیب (Wooly aphid) یا شته خونی سیب از خانواده Eroisomatidae است که ریشه این خانواده در لاتین به معنی پشمالو می باشد.

شته خونی یا مومی سیب در ایران در ابتدا از رشت گزارش گردید (افشار ۱۳۱۳ ). و در اکثر نقاط جهان انتشار دارد و در خاور میانه در تمام طول سال به صورت دخترزایی روی درختان سیب تولید مثل می کند.
بغیر از سیب، به انواع گلابی اهلی و وحشی، به، زالزالک، ازگیل و نیز نارون آمریکایی (میزبان اول در آمریکا) حمله می کند.

این آفت بصورت توده های سفید رنگ در ماه های بهار و تابستان روی سرشاخه ها و تنه درختان دانه دار بخصوص در اطراف زخم های حاصله از هرس شاخه دیده می شود.

این توده ها شامل تعدادی شته های بنفش رنگ و پوشش متراکمی از ترشحات پنبه ای شکل و سفید رنگ است و منظره خاصی به درختان آلوده می دهند. در عین حال این آفت به ریشه و طوقه درختان نیز حمله می کنند.
در روی ریشه و طوقه خسارت این آفت با ایجاد برآمدگی ها و گال های مخصوص همراه است.

این برآمدگی و گال های مخصوص روی سرشاخه ها هم دیده می شود. بعضی از واریته های سیب بخصوص ارقام پاکوتاه (East Malling ) نسبت به این آفت حساسیت شدید دارند.

تراکم این شته ها روی ریشه جریان عادی شیره نباتی را بشدت مختل می کند و باعث ضعیف یا خشک شدن درخت می گردد.

مشخصات ظاهری شته مومی سیب :

ماده های تخم گذار بدون بال، به رنگ قرمز، حدود ۲ میلی متر، خرطوم خیلی کوچک ولی کورنیکول قابل رویت می باشد (اکثر شته دارای کورنیکول می باشند که به صورت دو برآمدگی در عقب شکم نمایان است).

حشرات نر خیلی کوچک به طول ۱٫۵ میلیمتر و بدون بال هستند.

این شته ها به رنگ زرد یا قهوه ای روشن بوده و در آنها کورنیکول و خرطوم به سختی دیده می شود. شاخکها کوتاه و در پشته سینه و شکم دارای غده هایی است که در آنها مواد مومی شبیه تارهای پنبه ترشح می گردند و بدین جهت به نظر می رسد که حشره به وسیله کرکهای سفید رنگی پوشیده شده است.

بدین ترتیب فقط در ماده های زنده زای تابستانه و نیز Sexupar تعدادی بالدار دیده می شود.

مطالعه کنید: بخش دوم : شناسایی و مدیریت بیماری ساق سیاه کلزا

حشره بالدار شته مومی سیب

کلنی (تصویر سمت چپ) و پوره شته مومی سیب (تصویر سمت راست)

کلنی (تصویر سمت چپ) و پوره شته مومی سیب (تصویر سمت راست)

زیست‌شناسی شته مومی سیب :

این شته اگرچه دو میزبانه است، ولی در مناطقی که میزبان اول یافت نشود (مانند کشور ایران) در تمام مدت سال روی میزبان دوم (درختان دانه‌دار) زندگی می‌کند و مراحل جنسی و تخم در این شرایط دیده نمی‌شود، ولی در شرایط عادی که هر دو میزبان وجود داشته باشد، مانند همه شته‌های دو میزبانه، مرحله‌ای از سیکل زندگی خود را روی درختان میوه دانه‌دار (مراحل مهاجر و آلنی کل) و مراحلی را نیز ری درختان نارون (افراد جنسی نر و ماده، تخم، ماده موسس، ماده فونداتریژن) سپری می‌کند. این شته می تواند تا ۱۰ نسل در سال داشته باشد.
فرم زمستانه ماده های بی بالی هستند که در زیر خاک روی ریشه درختان بسر می برند.

این شته در فصل تابستان به صورت لایه ضخیم و سفیدی بر روی تنه، شاخه، برگ، طوقه و ریشه مشاهده می شوند.

در زیر این لایه سفید تعداد زیادی شته قرار می گیرند که با فشار دست مایع قرمز رنگی خارج می شود و به همین دلیل شته خونی نامیده می شود و بر اثر فعالیت این شته و داخل نمودن مواد سمی به داخل گیاه، سلول های مورد حمله رشد زیاد نموده و بافت مزبور سرطانی و متورم می گردد.

حداکثر خسارت شته مومی سیب در ماه های خرداد و تیر است که شته ها به صورت توده ای روی یکدیگر قرار می گیرند و در مرداد و شهریور به علت افزایش درجه حرارت از شدت خسارت آفت کاسته می شود و با کاهش درجه حرارت در ماه های مهر و آبان مجددا جمعیت شته ها افزایش می یابد و در زمستان گذرانی برخی از شته ها روی ریشه درختان سیب و برخی دیگر نیز در زیر پوست، سوراخ ها و راهروهایی که حشرات چوبخوار در تنه و شاخه های درخت ایجاد کرده اند صورت می گیرد.

سیکل زندگی شته مومی سیب

نحوه خسارت شته مومی سیب :

شته مومی هم در قسمتهای هوایی و هم زمینی سیب فعالیت دارد.

این شته از برگ تغذیه نمیکند. کلنی شته به صورت توده سفید رنگ روی تنه و پوست و شاخه های سیب میتوانند باعث تغییر شکل، جوش یا تاول و غده های سرطانی مانند شوند.

ترکیبات بزاق شته برای درختان سمی است و تا حد زیادی مسئول خسارات ناشی از شته به شمار می روند. گال های قسمتهای هوایی گاهی تا به اندازه یک گردو هم می رسد.

مطالعه کنید: آشنایی با شپشک های سپردار-بخش اول

وجود کلنی روی ریشه هم، باعث تولید گال روی ریشه و به وجود آمدن آلودگی های ثانویه می شود.

شته مومی با اختلال در آوندهای چوب و ریشه و عدم انتقال آب باعث کاهش رشد درختان سیب می شود.

رسوب عسلک کلنی شته ها روی میوه و شاخه های مجاور از علایم خسارات است و در ضمن آسیب به درختان جوان بسیار شدید تر است.

این شته ها ناقل بیماری قارچی شانکر چندساله (Nectria ) نیز می باشند.

نحوه خسارت شته مومی سیب با ایجاد گال روی تنه سیب

پیشگیری و مدیریت شته مومی سیب :

کنترل زراعی:
شته مومی سیب چون مکان‌های سایه‌دار را ترجیح می‌دهد لذا در باغات سیب از کاشت پر تراکم درختان بایستی اجتناب کرده و به هرس آنها دقت لازم را مبذول داشت.

همواره جریان هوا و نفوذ اشعه‌های خورشیدی را به داخل درختان امکان ‌پذیر ساخت. چون شته‌ ها اکثراً در داخل زخم‌های درختان و یا در محل‌های بریده و هرس شده آنها مستقر می‌شوند لذا این قسمت‌ها نباید به حال خود رها شوند.

همچنین شاخه‌های گال‌دار و یا سرشاخه‌های مورد هجوم بایستی به طور مرتب قطع شده و نابود گردند.

کاشت واریته های مقاوم از جمله Northern spy و Winter majetin که تقریبا مورد هجوم شته مومی واقع نمیشوند، راه حل بسیار مناسب است.
کنترل بیولوژیک:
شته خونی سیب دارای یک زنبور پارازیت به نام Aphelinus mali می باشد که داخل بدن شته تخم گذاری نموده و لارو آن از محتویات بدن شته تغذیه نموده و آن را مومیایی می کند.

از شکارگر ها نیز میتوان به کفشدوزک و لارو مگس های سیرفیده و مورچه های سبز اشاره کرد. این شکار گر ها میتوانند موجب نابودی کامل کلنی شوند، اما توده پشمی باقی میماند.

سن‌های شکاری از خانواده Nabidae و Anthoeoridae و نیز از شکارگرهای شته مومی سیب به شمار میروند.

زنبور Aphelinus mali پارازیتوئید شته مومی سیب

مبارزه شیمیایی :
برای مبارزه شیمیایی در اوایل بهار که نوزادهای شته در حال ترک کردن اماکن زمستانی خود هستند، می توان با یکی از سموم شته کش مانند استامی پراید، کونفیدور، چس یا موونتو اقدام به سمپاشی کرد.
منابع :

آزمایش فرد، پ. ۱۳۹۳٫ آفات درختان میوه و نحوه کنترل آن ها. انتشارات سپهر.
گرد آورنده : سپیده مدنی – کارشناس ارشد بیماری شناسی.

پاسخ دهید Cancel Reply