کاشت داشت و برداشت کیوی بخش اول : احداث باغ کیوی

گیاهی است متعلق به خانواده Actinidiacea، و با نام علمی Actinidadeliciosa است.

این گیاه از شاخه گیاهان گلدار، رده نهاندانگان و زیر رده دولپه ایها، فوق راسته Dilleniidae راسته Ericales و جنس یا ژانر Actinidia می باشد و دارای ۲۰ گونه مختلف است. درحدود ۱۰گونه آن از لحاظ تجارتی دارای اهمیت جهانی است، که ۷ گونه آن به عنوان «پیچهای زینتی» و سه گونه دیگر شامل Actinidia arguta, Actinidia kolomickta, Actinidia chinensis جهت تولید میوه مورد استفاده قرار می گیرند.

متداول ترین نوع کیوی ( Actinidia deliciosa) تقریباً به اندازه تخم مرغ است ( حدودا به طول ۶ سانتیمتــر و ۵/۵ تا ۴/۵ سانتیمتر محیط) و کاملاً گرد نمی باشد.

دارای پوستی کرکدار به رنگ قهوه ای کمرنگ است که معمولاً مصرف نمی شود.

گوشت داخل آن سبز روشن و دارای ردیفهایی از دانه های خوراکی کوچک و سیاه است.

بافت این میوه نرم و طعم آن گاهی اوقات مثل ترکیبی از توت فرنگی، موز و آناناس می باشد.

نام این میوه را از روی کرکهای روی پوست آن که کاملاً شبیه پرهای پرنده ای در نیوزیلند به همین نام است گرفته اند.
ریشه های کیوی بزرگ و گوشتی می باشند.

برگ های کیوی دارای پرزهایی است که بر روی تبخیر و تعرق، آفات و بیماری ها و تبادل گازی گیاه تاثیر می گذارند.

برگ ها در کیوی مهم می باشند، چرا که نسبت بین سطح برگ بر اندازه نهایی میوه تاثیر مستقیم دارد.

رشد جوانه ها در درخت کیوی همانند درخت انگور می باشد و گل های آن بر روی شاخه های فصل جاری تشکیل می شوند.

کیوی از درختانی است که سال آوری دارد و ازدیاد محصول در یک سال سبب کاهش محصول در سال های آینده می گردد.

دوره نونهالی درخت کیوی ۳ الی ۴ سال می باشد.
گیاهان کیوی معمولاً دوپایه هستند یعنی هر گیاه کیوی یا نر است یا ماده. فقط گیاه ماده میوه می دهد آنهم وقتی که توسط گیاه نر گرده افشانی می شود.

برای سه تا هشت تاک ماده یک گیاه نرگرده افشان لازم است. کیوی از نظر دشواری در گرده افشانی معروف است چون گلهای آن برای زنبورها جذاب نیستند.

بعضی از تولید کنندگان گرده های جمع آوری شده را بر روی گلهای ماده می پاشند.

اما کلا موفق ترین راه گرده افشانی اشباعی است که در این روش جمعیتهای بسیار زیادی از زنبورها را بوجود می آورند ( با قراردادن کندوها در باغها) که زنبورها به علت رقابت شدید برای تمامی گلهای موجود در مسافت پروازیشان مجبور به استفاده از گلهای کیوی می شوند.

گل در کیوی :

گل های کیوی سفید رنگ بوده که در نهایت به زرد طلایی تغییر رنگ می دهند و هیچگونه شهدی ندارند، اما رایحه خوشبویی را تولید می کنند.

البته به دلیل نداشتن شهد برای زنبورهای عسل جذاب نیستند و به همین دلیل گرده افشانی درخت کیوی با مشکل مواجه می گردد.

بایستی توجه داشت که گل ها در پایه نر زودتر از پایه ماده باز می شوند و این یکی از روش های تشخیص گیاه نر می باشد.

گل های نر و ماده کیوی

تولید میوه در کیوی :

تعداد گل در کیوی بسیار زیاد است ولی تعداد کمی از آنها به میوه تبدیل می گردند.

از عوامل آن عدم گرده افشانی، سقط جوانه گل، عدم تامین نیاز سرمایی، متعادل نبودن نسبت بین برگ و میوه می باشند.

شاید مهمترین مسئله در پرورش کیوی گرده افشانی گل های آن باشد چرا که رابطه مستقیم با تعداد و اندازه نهایی میوه دارد.

برای گرده افشانی بیشتر هم راههای زیادی است که از جمله مبارزه با علف های هرز به دلیل داشتن گل های جذاب تر از گل های کیوی، رعایت اصول فاصله درختان گرده دهنده و گرده پذیر و راههایی برای جذب حشرات و بویژه زنبور عسل به باغ خود. البته فراموش نکنید برای افزایش میوه در کیوی گرده افشانی به صورت مصنوعی هم انجام می گردد.

شرایط و عوامل محیطی مناسب برای رشد کیوی:

واکنش درخت کیوی به عوامل محیطی به دلیل چند ساله بودن و نحوه رشد و باروری آنها، همانند تمامی درختان میوه، تا حدودی با سایر گیاهان متفاوت است.

از آن جایی که درختان کیوی پس از چند سال حجم زیادی از محیط اطراف خود را اشغال می کنند، باید با فاصله نسبتا زیادی از یکدیگر کشت شوند.

تغییردادن عوامل تشکیل دهنده محیط رشد و مناسب کردن آن برای گیاهان کاشته شده اغلب اگرغیر ممکن نباشد، بسیاردشواراست، در نتیجه باید کوشش شود تا محیط کشت این گیاه از بدو امر مناسب باشد.
مهمترین عوامل محیطی که نحوه رشد و میزان محصول یک درخت را تعیین میکنند عبارتنداز: حرارت، نور، موقعیت محل، خاک وآب.

عرض جغرافیایی مناسب برای رشد کیوی :

مجموعه عوامل عرض جغرافیایی، ارتفاع از سطح دریا و مقدار شیب زمین، موقعیت محل را مشخص میکند.

اثر این عوامل در درجه اول بر روی مقدار درجه حرارت محیط و در درجه دوم بر روی شدت نور است.

بدین ترتیب که هرچه عرض جغرافیایی بیشتر باشد، چون نورخورشید با زاویه کمتری به سطح زمین می تابد، میزان حرارت محیط و شدت نوری که در دسترس گیاهان قرار می گیرد، کمتر میشود.

شیب زمین بر حسب جهت آن می تواند بر دما اثر مثبت و یا منفی داشته باشد.

در نیمکره شمالی شیبهای روبه جنوب حداکثر مقدار نور خورشید را دریافت می دارند.

این گونه اراضی در بهار زودتر گرم می شوند، در تابستان گرمتر و خشک ترند و در پاییز دیرتر سرد می گردند.

شیبهای روبه شمال درست برعکس شیبهای رو به جنوب عمل می کنند. شیبهای رو به شرق و یا غرب حد واسط شیبهای رو به شمال رو به جنوب هستند.

برای کشت نهال کیوی منابع مختلف، شیب رو به جنوب را توصیه کرده اند.

دمای مناسب برای رشد کیوی :

این گیاه برای رشد به ۲۴۰- ۲۲۵ روز دوره رشدی بدون یخبندان نیاز دارد.

این درختان در فصل تابستان تا دمای ۴۰ درجه سانتی‌گراد را تحمل می‌نمایند.

درجه حرارت اپتیمم برای رشد این گیاه در دور رشد ماکزیمم، ۲۴ درجه سانتی‌گراد می‌باشد.

دمای کمتر از ۱- درجه سانتی‌گراد در فصل بهار باعث از بین رفتن برگهای جوان، میوه‌‌ها و شاخه‌‌های جدید می‌شود.

دمای کمتر از ۵/۲- درجه سانتی‌گراد در آبان‌ ماه باعث صدمه به تنه گیاهان جوان و برگها می‌شود.

حداقل دمایی که گیاه بالغ رقم هایوارد کیوی می‌تواند تحمل کند ۹- تا ۱۲- درجه سانتی‌گراد می‌باشد.

دمای پایین‌تر از ۱۲- درجه سانتی‌گراد در فصل زمستان درختان جوان را از بین برده و تا حدودی به درختان بالغ صدمه می‌زند.

مطالعه کنید: خاکورزی

رطوبت مناسب هوا حدود ۸۰-۷۰ درصد می‌باشد.
فقط مناطقی با حداقل باد، مناسب کشت کیوی می‌باشد، زیرا شاخه‌های این درختان به آسانی در اثر باد شکسته شده، میوه‌ها آسیب دیده و رشد گیاه کم می‌شود.

وزش بادهای ساحلی با سرعت ۲۴-۸ کیلومتر در ساعت و بادهای بهاره و پاییزه با سرعت ۸۰- ۲۴ کیلومتر در ساعت باعث شکستن شاخه‌ها، کاهش رشد و عملکرد می‌شود.

نکته: باتوجه به اینکه هرساله ما شاهد خسارت های زیاد بابت بادهای موسمی بهاره علی الخصوص باغ های احداث شده نزدیک ساحل دریا با شکستن شاخه های جوان هستیم ازآنجایی که شاخه های بهاره تاثیر زیادی بر باروری درختان کیوی در سال بعد دارد لذا حفاظت از شاخه های بهاره اهمیت زیادی دارد.

بستن شاخه های بهاره به سیم داربست،کوتاه یا هرس شاخه های بالای یک متر و زدن بادشکن اطراف باغ می تواند مناسب باشد.

خاک مناسب برای رشد کیوی :

این گیاه در خاک‌های عمیق آبرفتی بهترین رشد را دارد.

در خاک‌های لومی و سیلتی-‌لوم بهتر از خاک‌های شنی-‌لوم رشد می‌کند.

خاک مناسب کشت این گیاه بایستی سبک و غنی از مواد آلی و دارای زهکشی مناسب بوده و عمق کافی داشته باشد.

بدلیل حساسیت این گیاه به شوری بویژه نمک‌ های بر و سدیم، آب آبیاری بایستی حداقل شوری را داشته باشد.

کلرید، بی کربنات،‌ بر و سدیم ‌بیشترین خسارت را به این گیاه وارد می‌آورند.
Ph اپتیمم برای رشد کیوی ۵/۶ – ۵/۵ می‌باشد. حدود ۱۵۰۰ میلی متر باران در سال با پراکنش مناسب برای رفع نیاز آبی آن کافی است.

در مناطقی با تابستان‌های گرم تا ۴۵ درجه سانتی‌گراد در صورتی که مقدار کافی آبیاری صورت گیرد (۹۳- ۷۴ متر مکعب در هکتار در روز) می‌توان به کشت آن اقدام کرد.

در دمای ۳۲ درجه سانتی‌گراد در تابستان به ۵۵ متر مکعب در هر هکتار آب در روز نیاز دارد.

طبقه بندی گونه های مختلف کیوی :

تقریباً تمام کیویهای تجاری به تعداد کمی از گونه های Actinidia deliciosa: Hayward, Chico وSaanichton 12 تعلق دارند.

میوه این گونه ها غیر قابل تشخیص هستند و با تعریفی که از کیوی استاندارد در ابتدای این مقاله ارائه شد مطابقت دارند.

گونه جدیدی از Actinidia chinensis به نام کیوی طلائی با گوشتی زرد و طعمی شیرین همانند میوه سالاد توسط باغداران نیوزیلند تولید شد و در حال حاضر بصورت مقادیر روزافزون در بازارهای جهانی معامله می شود.

پبعضی از گونه های وحشی درچین دارای میوه ای زرد هستند اما به علت کوچکی ارزش تجاری ندارند.

سال ۱۹۸۷ دانه های این گیاه به نیوزیلند وارد شد و باغداران پس از یازده سال ازطریق پیوند زدن آنها با کیوی های تاکی سبز نوع جدیدی از این میوه را پرورش دادند.

کیوی طلائی دارای پوستی نرم و برنزی رنگ و کلاهک تیزی در انتهای آن است و گوشت آن به رنگ طلائی خاصی می باشد. ارزش تجاری این نوع کیوی از انواع سبز بیشتر است.

در ایران بیش از ۹۵% باغات کیوی با استفاده از رقم هایوارد، بدلیل ویژگی‌هایی نظیر درشتی و یکنواختی میوه، بازار پسندی و خاصیت خوب انبارداری، کشت شده است.

و برای گرده افشانی از دو رقم نر توموری و ماتوا استفاده می‌شود که زمان گلدهی رقم توموری با رقم ماده هایوارد همپوشانی بیشتری دارد.

بطور معمول حدود ۱۰ درصد باغ برای درختان نر در نظر گرفته می‌شود.

نسبت پایه نر به ماده ۱ به ۹ است و بهتر است پراکندگی پایه‌های نر در باغ طوری باشد که در تمام ردیف‌ها پایه نر وجود داشته باشد.

ارقام تجارتی مهم کیوی ماده عبارتند از : آبوت، آلیسون، برونو، هایوارد، مونتی و ارقام نر ماتوا و توموری.

تکثیر و تولید نهال کیوی :

افزایش به وسیله بذر، قلمه، پیوند و کشت بافت صورت می گیرد.

در افزایش توسط بذر جنسیت کیوی را تا زمان به گل رفتن یعنی ۷ سالگی نمی توان تشخیص داد به همین دلیل خیلی مفید نمی باشد.

در افزایش توسط قلمه، قلمه چوب نیمه سخت آن را اواخر بهار تا اواسط تابستان گرفته و در سیستم مه افشان قرار می دهند.

بیش از ۹۹ درصد کشت کیوی دنیا اختصاص به رقم هایوارد دارد که به جهت سهل بودن ریشه‌زایی، در مازندران به روش قلمه و در گیلان تولید نهال های اصلاح شده به روش پیوند اسکنه می‌باشد.

کیوی را میتوان به چهار روش تکثیر کردکه عبارتند:

۱-تکثیراز طریق بذر

تکثیر کیوی از طریق بذر

۲-تکثیر از طریق قلمه که باتوجه به نوع واریته مورد نظر، میتوان چهار نوع قلمه انتخاب نمود :

الف: قلمه چوبی یا خشبی

ب: قلمه های نیمه خشبی

ج: قلمه های علفی

د: قلمه های ریشه ای

۳-تکثیر ازطریق کشت بافت

۴-تکثیر از طریق پیوند :

الف: پیوند جوانه (پیوند شکمی و پیوند وصله ای)
ب: پیوند شاخه (پیوند زبانه یا انگلیسی، پیوند پوستی و پیوند اسکنه ای)

– ازدیاد به روش قلمه:

روش تکثیر مستقیم : در این روش مهم ترین نکته، انتخاب پایه مادری مناسب و سالم از نظر فنوتیپ و ژنوتیپ در باغ می باشد ( رقم هایوارد ).

قلمه هایی که از رشد رویشی شاخه های یکساله بدست آمده اند به طول ۱۵-۱۰ سانتی متر و به قطر ۷- ۱ سانتیمتر دارای سه جوانه تهیه می کنیم، زمان مناسب قلمه گیری از نیمه دوم دی ماه تا نیمه دوم بهمن ماه می باشد.

عملیات قلمه گیری:

۱-قیچی باید کاملاً تیز باشد تا باعث له شدن بافتهای قلمه نگردد.
۲-محل فوقانی قلمه شیب مناسب داشته و با چسب پیوند پوشیده گردد.
۳-محل تحتانی قلمه ها با قارچ کش تیوفانات متیل به نسبت ۵-۲ در هزار و بنومیل به نسبت ۱ در هزار ضدعفونی گردد.

روشهای ریشه دار کردن قلمه:

الف: گلخانه گرم: در روش اول دمای گلخانه ۲۲- ۱۸ درجه سانتی گراد می باشد، بستر کشتی که قبلاً‌ آماده گردیده است با قارچکش بنومیل ضدعفونی کرده و به کاشت قلمه های تهیه شده اقدام می نماییم. زمان کاشت قلمه اواخر دی ماه تا اوایل اسفند ماه می باشد و در طول مدت ۶۰- ۴۵ روز ریشه دار شده و آماده انتقال به گلدان شماره ۱۷ یا نایلکس های پلاستیکی به ابعاد ۲۰×۱۰×۱۰ سانتی متر می باشد.
ب: گلخانه معتدل: عملیات کاشت قلمه، مشابه روش گلخانه گرم بوده اما دمای آن ۱۲- ۸ درجه سانتی گراد و قلمه ها تا اواخر اردیبهشت ماه ریشه دار شده و قابل انتقال به گلدان یا بستر کاشت می باشند و زمان مناسب انتقال قلمه به گلدان از اواخر دی ماه تا اواخر بهمن ماه می باشد.

مطالعه کنید: کرم های مفتولی سیب زمینی

ازدیاد به روش پیوند :

۱- استخراج بذر از میوه و کاشت آن درخزانه (تولید پایه) : میوه باید کاملا رسیده و قند آن تکمیل شده باشد با این منظور بهتر است میوه های برداشت شده را در دمای بالای ۱۲ درجه سانتیگراد قرار داده تا نرم شده و بذر کاملا‌ از گوشت جدا گردد. در این زمان عملیات بذرگیری شروع می شود و میوه های نرم شده را روی سطح چوبی مالش داده تا له شود سپس باقیمانده را با مقداری ماسه بادی مخلوط کرده تا ماده ژلاتینی چسبیده به بذر نیز از آن خارج گردد و بذر حاصله را با آب شیرین شستشو داده و با قارچکشهای کاربندازیم یا ویتاواکس ضدعفونی می نماییم. بذری را که از این روش به دست می آید به دو طریق می توان جوانه دار کرد.

۲-آماده سازی بستر :

الف : روش گلخانه گرم : دمای این گلخانه بین ۲۲-۱۸ درجه سانتیگراد می باشد از اوایل دی ماه بذرهای موردنظر درکرتهایی که از قبل با بستر مناسب ( ماسه ۱/۳ + خاک هوموس۳/۱+ تفاله چای یا خاک برگ ۳/۱) به ژرفای ۱۰-۱۵ سانتیمتر تهیه گردیده است، به صورت نواری یا ردیفی با فاصله ردیف ۱۰ سانتی متر بذرپاشی می نماییم، جهت یکنواختی بذر پاشی بهتر است سطح بستر رابایک غلتک مسطح وهموارکرد و بذرها رابا مقداری ماسه مخلوط و سپس بذرپاشی گردد.

بعد از اتمام بذرپاشی مقدار۲/۰تا۵/۰سانتی متر خاک هوموسی۳/۱،خاک برگ۳/۱وماسه بادی۳/۱ را ترکیب کرده روی بذرهامی ریزیم (بطوری که بعداز آبیاری بذر ها نمایان نباشد) با آبیاری ملایم جهت چسبیدن بذر به بستر و خروج هوا از حفره ها عملیات بذرپاشی تمام می شود.
ب : روش گلخانه معتدل : این روش نیز کاملاً‌ مشابه روش قبلی است با این تفاوت که به علت کاهش دما در گلخانه که بین ۱۰-۸ درجه سانتی گراد است.

۳-انتقال به خزانه دوم (انتظار یا گلدان) :

در روش گلخانه گرم نشای مورد نظر پس از ۴۵ روز یعنی دراواخر بهمن ماه قابل انتقال به گلدان میباشد و در روش گلخانه معتدل زمان انتقال نشاء به گلدان در اواخر فروردین ماه امکان پذیر میباشد و عملیات پیوند زنی به نیمه دوم دی ماه برمی گردد.

خزانه دوم یا انتظار

انتقال نهال های بذری کیوی پایه به خزانه دوم موجب می شود تا ریشه ها توسعه خوبی یافته و درهم پیچیدگی ریشه ها نیز به حداقل خود رسیده و جابجایی نهال ها پس از پیوند در هر زمانی امکان پذیر باشد.

ترکیب خاکی برای کاشت نهال بذری پایه کیوی ۳/۱ خاک هوموس، ۳/۱ماسه، ۳/۱کود دامی پوسیده می باشد درصورتی که زمان کاشت نشا کیوی هوا گرم باشد جهت جلوگیری از تاثیر منفی شدت نور آفتاب بلافاصله بعد از کاشت برای۱۰تا۲۰ روز بر روی خزانه توری گذاشته و آبیاری می شود.

نکته: یک هفته در میان محلول پاشی نهال ها انجام شود تانهال قوی وقابل پیوندزدن داشته باشیم.

– ازدیاد کیوی به روش پیوند:

پیوند به روش اسکنه ای انجام می شود در این روش ممکن است پایه و پیوندک دارای قطر مساوی باشند و یا پیوندک نازکتر باشد.

طول پیوندک باید درحدود ۸ تا۱۰سانتیمتر بوده و حداقل یک جوانه داشته باشد و محل قطع پیوندک کنار جوانه باشد.

پیوندک در هنگام استراحت گیاه از شاخه یکساله گرفته می شود.

روش کار بدین ترتیب است که سر پایه را قطع کرده، در امتداد قطر سطح برش یک شکاف عمودی به طول ۵ سانتیمتر ایجاد می کنند و دو پیوندک را که ته آنها به شکل گوه ای است بریده شده است در دو طرف آن قرار می دهند.

به طوری که لایه های زاینده پایه و پیوندک بر روی هم قرارگیرند.
دراین روش محل اتصال پیوندک به پایه بانوار چسب و پلاستیک پیوند زنی بسته تا از نفوذ هوا و رطوبت جلوگیری شود و نوک پیوندک بر روی نوار آن باید با چسب پیوند پوشانیده شود تا ازنفوذ آفات و بیماری به پایه و پیوندک جلوگیری شود همچنین رطوبت خودرا ازدست ندهند.

احداث باغ کیوی به روش داربستی

خاک محلی است که کیوی ریشه های خو درا در آن می گستراند، لذا خیلی مهم بوده و باید مورد توجه قرار گیرد تا بهترین ترکیب بدست آید.

بنابراین بهترین خاک برای پرورش کیوی خاک شنی هوموس دار است این مخلوط یعنی خاک سبک شنی (۵۰% کود پوسیده دامی و۵۰%ماسه دریا) مناسب ترین ترکیب می باشد.

بافت خاک مناسب برای پرورش کیوی

۱- طراحی باغ کیوی: درطراحی باغ کیوی فاصله نهال ها را ۴ متر و ردیف ها را ۵ متر و یا فاصله ردیف و نهال ها را ۴ *۴متر در نظر میگیرند ( ۴در ۴) و (۵ در ۵) و بعضا (۴٫۵ * ۳٫۵) بستگی به مساحت زمین نیزدارد.
۲- آماده سازی محل کشت نهال کیوی: بهترین خاک برای کاشت کیوی شنی هوموس دار یا مخلوط ماسه بادی و کود دامی پوسیده شده است.

زمین اصلی را شخم سپس روتیواتور زده، روتیواتور یا دیسک کلوخه ها را خورد کرده و درصورتی که زمین ما خاک آن سبک باشد، چاله هایی به قطر ۱۲۰تا ۱۵۰ سانتی متر با عمق ۵۰ سانتی متر خاک برداری شده، سپس به خاک برداشته شده به اندازه %۵۰ آن کود دامی و مقداری خاک هوموسی یا خاک برگ اضافه می کنیم.

سپس ضمن اینکه چاله ی خاک برداری شده را پر می کنیم به ارتفاع ۴۰ سانتی متر از سطح زمین خاک می ریزیم به طوری که سطح پشته صاف باشد.

درصورتی که زمین ما دارای خاک نیمه سنگین باشد چاله ای به قطر۱۲۰*۱۵۰سانتی متر خاک برداری کرده و به خاک خروجی %۵۰ ماسه وکود دامی اضافه کرده ضمن اینکه چاله خاک برداری شده را پر می کنیم تا ارتفاع ۷۰سانتی متر از سطح زمین خاک آماده شده را می ریزیم و پس از صاف کردن پشته نهال را می کاریم.

درصورتی که زمین های ما پست و دارای خاک های سنگین باشند زدن زهکش بین ردیف های کیوی الزامی می باشد.

۳- زمان کاشت کیوی: بهترین زمان کاشت کیوی ماههای شهریور و مهرماه (بهترین موقع) و یا اسفند و فروردین می باشد.

۴- نحوه کاشت نهال نر و ماده کیوی: یک پایه نر برای نه پایه ماده به شرط آنکه پایه های نر و ماده همزمان شکوفه دهند، کافی است.

نسبت پایه نر به ماده:

توجه: درتلقیح بروش دستی هر گل نر برای ۵ گل ماده مناسب است.

نسبت پایه نر به ماده در باغ کیوی