زنجره چیست؟؟؟ آیا زنجره به کشاورزی آسیب می زند !!! زنجره ها احتمالاً بیشتر به خاطر صداهای وزوز و تلک تلک خود شناخته میشوند که با وجود انبوهی از جمعیت آنها بسیار بلند میشود . زنجره های نر این صدای اختصاصی را با غشای ارتعاش کننده در شکم خود تولید میکنند .
( Cicadidae ( cicadas
اندازه بدن در گونه های مختلف این خانواده متغیر بوده چنانچه طول بدن بعضی از گونه ها در آمریکا ۵۰ میلیمتر و اندازه ی کوچکترین آن ها ۲۵ میلیمتر گزارش شده است.
زنجره ها احتمالاً بیشتر به خاطر صداهای وزوز و تلک تلک خود شناخته میشوند که با وجود انبوهی از جمعیت آنها بسیار بلند میشود . زنجره های نر این صدای اختصاصی را با غشای ارتعاش کننده در شکم خود تولید میکنند . این صداها بسیار متنوع بوده و در برخی گونهها آهنگ دار تر از سایرین است . نرهای هر گونه صدای خاصی ایجاد می کنند که ماده همان گونه به او نزدیک می شود . ممکن است این صداها برای انسان یکسان به نظر برسد اما زنجره ها جهت پیامهای مختلف مانند هشدار یا جذب جنس مخالف برای جفتگیری از آن استفاده میکنند .
یکی از ویژگیهای مشهور زنجره ها این است که در فواصل منظم چند سال به طور کامل ناپدید میشوند و دوباره در دستههای عظیم بیرون میآیند . ۳۰۰۰ گونه زنجره وجود دارد اما تنها برخی از آنها این رفتار را دارند ( مثل زنجره دورهای که ۱۷ سال یک بار بیرون میآید ) . بقیه زنجره ها سالانه خوانده میشوند، چون با این که برخی از آنها چرخه زندگی چندساله دارند ، اما برخی از زنجره های بالغ هر سال دیده میشوند . برای مثال زنجره تابستانی هر سال در وسط تابستان بیرون میآید.
بیش از ۱۵۰۰ گونه زنجره وجود دارد اما یکی از شناختهشده ترین آنها زنجره دورهای (periodical cicada ) است که هر هفده سال یک بار از خاک بیرون میآید.
وقتی شفیرههای زنجره از تخم بیرون میآیند در خاک فرو میروند تا مایع ریشههای گیاهان را بمکند . آنها چند مرحله اولیه زندگی را در این لانههای زیرزمینی میگذرانند و بعد به عنوان زنجره های بالغ از خاک بیرون میآیند . طول این فرایند متفاوت است اما اغلب چند سال طول میکشد.
زنجره ها از راسته نیم بالان هستند و از نظر فیزیکی با بدن ستبر ، سر بزرگ ، بالهای شفاف و چشمان بزرگ مرکب مشخص میشوند .
زنجره های دورهای همانند ملخها مزاحمت و آسیب ایجاد نمیکنند مگر این که دهها هزار یا هزاران هزار حشره در یک جریب زمین جمع شوند . دستههای بزرگ زنجره ها ممکن است با خوردن و تخم گذاشتن ، به درختان جوان آسیب بزنند اما معمولاً آسیب جدی به درختانی که سن بیشتری دارند وارد نمیشود.
نام علمی: Cicadatra ochreata
( Syn : Psalmocharis alhageos (Kol.
Hom. Cicadidae
زنجره مو ( یا به اصطلاح کشاورزان سیرسیرک یا جیرجیرک دشتی ) از مهم ترین آفات درختان انگور در ایران است و خسارت آن در برخی باغات به ۴۰ تا ۵۰ درصد می رسد.
انتشاردر جهان : ایران ، افغانستان ، پاکستان ، ترکیه ، عراق ، جنوب روسیه و …
انتشار در ایران : کرمانشاه ، کردستان ، همدان ، لرستان ، خوزستان ، آذربایجان غربی و شرقی ، مرکزی ، قزوین ، قم ، تهران ، اصفهان ، سمنان ، کرمان و …
مو ( انگور ) ، درختان دانه دار و هسته دار ( سیب ، بادام ، هلو ، آلبالو ، به ، گلابی ) ، انار ، گردو ، سنجد ، پسته و … و درختان غیر مثمر ( نارون ، زبان گنجشک ، سپیدار ، ازگیل ژاپنی ، تبریزی ، درخت ابریشم ، نسترن و …).
۱- تغذیه طولانی مدت پوره ها یا نوزادان از شیره گیاهی ریشه ها ، خسارت عمده این آفت مربوط به پوره های آن است که به مدت طولانی ( ۴ تا ۷ سال ) در روی ریشه گیاهان میزبان متمرکز شده و از شیره نباتی می مکند . گاهی چندین پوره روی یک درخت یا بوته متمرکز شده و باعث ضعف شدید میزبان می گردند . بوته های مو نسبت به این آفت حساسیت شدید دارند و ظاهرا میزبان مرجح آن می باشند.
۲- نوع دیگر خسارت در ارتباط با حشرات کامل است که روی سرشاخه ها تخم می گذارند و اطراف شکاف های محل تخم گذاری هیپرتروفی و تورم ایجاد شده و نظم آوندها به هم می خورد و در پی آن در جریان شیره نباتی اختلال ایجاد می شود. تخم ریزی حشرات ماده داخل سرشاخه های جوان موجب صدمه مکانیکی به پوست ، چوب ، خشکیدگی و حتی شکستن آن ها از محل تخم ریزی می شود ، خسات ناشی از تغذیه حشرات کامل از شیره قسمت های هوایی گیاه ناچیز است.
شکل (۱) خسارت ناشی از شته فیلوکسرای مو که شبیه خسارت زنجره مو می باشد ، شکل (۲) زنجره مو در حال تغذیه از برگ درخت.
به طور کل علائم ظاهری آلودگی و خسارت زنجره مو به شرح زیر است :
۱- کاهش رشد و ارتفاع گیاه ۲- کاهش طول و تعداد شاخه ها و کاهش اندازه و زردی برگ ها ۳- ضعف عمومی گیاه ۴- وجود برآمدگی ها و شکاف طولی زیگزاگی روی سرشاخه ها که داخل آن تخم های حشره وجود دارد ۵- خشکیدگی و شکسته شدن سر شاخه ها ۶- رشد مجدد چند سرشاخه از یک محل ۷- در انگور خوشه ها و حبه ها کوچک و ضعیف و کاهش شدید محصول ۸- وجود سوراخ هایی تا قطر یک سانتی متر در خاک پای درخت . ( آواز خوانی و سر و صدای آفت در باغات از نشانه های ظهور ، وجود آفت ، فصل جفت گیری ،آلودگی باغ به آفت و احتمالا خسارت آن است ) .
نکته : بوته های آلوده از نظر ظاهری علائمی نظیر آلودگی به شته مو یا فیلوکسرای مو نشان می دهند .
طول حشرات کامل نر حدود ۲۰تا ۲۴ میلی متر و طول حشرات کامل ماده حدود ۲۴ تا ۳۲ میلی متر است ، رنگ بدن زنجره مو سبز روشن است . رنگ و اندازه پوره ها در سنین مختلف ( پنج سن پورگی ) بسیار متفاوت است . رنگ پوره ها از سن یک تا سن پنج از صورتی به سفید ، به کرم و نهایتاً سبز کم رنگ تغییر پیدا می کند و اندازه آن ها نیز در حدود ۲ میلی متر در سن یک به بیش از ۳۰ میلی متر در سن پنجم می رسد اما رنگ چشم ها در سنین مختلف تقریباً قرمز رنگ تا قهوه ای است . دوره انکوباسیون تخم تابع شرایط فصلی و به خصوص درجه حرارت است و از ۲۰ تا ۱۲۰ روز طول می کشد . پوره ها پس از خروج از تخم از شکاف ها خارج می شوند و بر روی زمین می افتند. این پوره ها پس از خروج از تخم از شکاف ها خارج می شوند و بر روی زمین می افتند . این پوره ها پس از رساندن خود به ریشه میزبان یک اطاقک گلین یا ساقه در اطراف خود درست می کنند و با اشتها شروع به مکیدن شیره گیاهی می کنند . به نظر می رسد که در محل استقرار پوره ها در اثر رطوبت خاک و ترشحات ریشه میزان رطوبت در حد اشباع است و ظاهرا این آفت خاک های رسی را نسبت به سایر انواع خاک ها ترجیح می دهند . به همین لحاظ خسارت این آفت در زمین های رسی بیشتر است.
حشره بالغ زنجره مو Psalmocharis alhageos
پوره ها سفید عاجی تا صورتی رنگ دیده می شوند . در سن اول ۸/۱ تا ۳ میلیمتر طول دارند . بدن نسبتا کشیده ، دارای چشم و پاهای قوی کننده در جلو می باشند . در سن ۲ و ۳ پوره ها چشم خود را از دست می دهند و در عوض دو برجستگی در دو طرف سر نمودار می گردد . بدن آن ها خمیده می شود و تعداد مفصل شاخک ها ۸ عدد است . در سن چهار به رنگ کرم در می آیند . بر آمدگی های دو طرف سر تبدیل به دو چشم قهوه ای رنگ می شود ، طول بدن در این مرحله ۲۳ تا ۲۸ میلیمتر است و علائم بال روی سینه ها نمایان است . بعضی از محققین برای این حشره پنج و بعضی هفت سن پورگی دارند .
شفیره سبز رنگ و طول آن ها ۲۳ تا ۲۷ میلیمتر است . همانطور که قبلا گفته شد ، شفیره ها برای تبدیل به حشرات کامل از خاک خارج می شوند و از آنجا که آن ها را می توان روی گیاهان متنوعی مشاهده نمود ، پلی فاژ بودن آن به وضوح تایید می شود.
شکل (۱) پوره زنجره مو ، شکل (۲) پوره زنجره در حال پوست اندازی ، شکل (۳) محل بیرون آمدن زنجره از خاک
بسته به منطقه از اواخر اردیبهشت تا اوایل تیر به بعد پوره های سن آخر (سن پنجم) آفت به تدریج از خاک پای درختان خارج شده و از درختان یا علف های هرز و سنگ و کلوخه ها بالا رفته و روی آن ها چسبیده و حشره بالغ یا کامل از پوسته پورگی خارج می شود و به این ترتیب حشرات بالغ به تدریج در طبیعت ظاهر می شوند و از این زمان تا اواخر مهر ممکن است ما آنها را در باغات مشاهده کنیم . در واقع حشرات بالغ زنجره مو از هفته سوم خرداد ماه در طبیعت ظاهر شده و در هفته آخر مهرماه ظهورشان در طبیعت پایان می پذیرد بدین ترتیب خروج حشرات از خاک تدریجی و مدت ظهور آنها در طبیعت حدوداً ۱۰۸ تا ۱۳۲ روز است.
مدت زندگی حشرات کامل حداکثر دو هفته است وحشره ماده در روز چهارم و پنجم ظهور خودجفت گیری نموده و دو روز بعد بین ۸۰۰ تا ۹۰۰ عدد تخم در زیر پوست شاخه های شاداب وقوی نورسته می گذارد. مدت تفریخ این تخم ها در طبیعت حدوداً یک ماه است.
پس از آن پوره ها روی خاک افتاده واز محل شکاف های عمیق خصوصاً شکاف های یقه مو با خاک ، خودرا به ریشه های موئین رسانده و بر روی آن ها مستقر می شوند و پس از حدوداً ۴۸ ماه (چهار سال) پوره های سن پنجم از نیمه دوم خرداد ماه تا اواخر مهر از خاک خارج شده وآخرین پوست اندازی را با چسبیدن به کلوخه ها ، علف های هرز ، تنه مو وسایر درختان میوه انجام داده وحشرات بالغ پس از ۱ الی ۲ ساعت در طبیعت ظاهر می شوند . طول دوره تفریخ تخم حدودا یک ماه، طول دروه رشدی پوره سن یک ، چهار ماه ، پوره سن دو ، دوازده ماه ، پوره سن سه ، دوازده ماه ، پوره سن چهار ، دوازده ماه پوره سن پنج، هشت ماه و عمر حشرات بالغ حداکثر دو هفته است.
عملیاتی که در جهت کنترل خسارت آفت زنجره مو در مرحله اول لازم است عبارتست از:
۱ – دادن کود پوسیده حیوانی ( به استثنای کود مرغی ) به پای بوته های مو در زمستان و پائیز ، اثر این عمل علاوه بر پوک نمودن سطح بالایی خاک ونفوذ بهتر آب باران به اعماق موجب خفگی وسرما زدگی پوره های آفت در زمستان می گردد . در این مرحله در صورت امکان می توان باغات مو را نیزغرقاب نمود . رطوبت خاک در این مرحله تاثیر منفی روی پوره های آفت دارد .
۲- درصورتی که بیل زدن وشخم سطحی خاک در زمستان و پاییز صورت گیرد به نظر می رسد نیازی به بیل زدن در اوایل بهار نباشد ومی توان بیل زدن بهاره را در صورت امکان به اوایل تابستان موکول نمود در این فصل پوره های سن پنجم در۱۰ تا ۲۰ سانتی متری سطح خاک وآماده خروج از آن هستند با بیل زدن ، دالان های خروج پوره های سن پنج زنجره که به منظور پوست اندازی آخر و ظهور حشرات بالغ تعبیه شده اند خراب شده و ساخت دالان جدید نیز بسیار مشکل خواهد بود در تحقیق به عمل آمده با بیل زدن پوره ها بیرون از خاک افتاده و به هیچ وجه قادر به برگشت مجدد به خاک نشده و از بین رفتهاند.
ریشه های افشان علف های هرز عامل منفی در ورود و خروج حشرات آفت از خاک در فصل تابستان هستند و در صورتی که امکان بیل زدن در تیرماه وجود نداشته باشد حداقل باید با علف های هرز به شیوه چیدن برگ ها مقابله شود و از کندن ریشه آن ها خوداری شود .
۳- خشک نگه داشتن خاک در اواسط تیر ماه تا اواسط مرداد ماه البته این بدان معنی نیست که موها آبیاری نشوند ، بلکه مقدار و شیوه آبیاری باید تغییر کند بدین نحو که از هرز روی آب جلو گیری و آب تنها ردیف پای موها را خیس نماید و از آبیاری غرقابی خوداری شود .
در صورتی که موها به صورت پا چراغی و یا روی سیم تربیت شوند نور آفتاب مستقیماً به سطح خاک بین ردیف ها و پای بوته مو رسیده و سطح خاک را فوراً خشک می نماید . طی بررسی های به عمل آمده معمولاً اوج خروج حشرات از خاک مصادف با آبیاری موستان هاست و بدیهی است آب در این مرحله نقش مهمی در ساخت تونل های خروج حشرات از خاک دارد.
۴- مبارزه شیمیایی با زنجره مو : تمهیداتی که برای مبارزه با کرم سفید ریشه از طریق ضد عفونی کردن خاک صورت می گیرد ، در این مورد قابل توصیه است . هدف از این سم پاشی ها این است که پوره های آفت هنگام داخل شدن به زمین و شفیره ها هنگام خروج مسموم شوند و از بین بروند .
۵- چیدن شاخه های حاوی تخم حشره
از اواخر خرداد تا اواخر شهریور چیدن مرتب شاخه های حاوی تخم حشره و از بین بردن آن ها تاثیر بسزایی در کاهش جمعیت آفت و آلودگی ریشه های مو توسط پوره های آفت دارد . در صورتی که این کار به صورت همگانی و با دقت انجام شود به تنهایی قادر است جمعیت آفت را بطور چمشگیری کاهش داده و زیر سطح زیان اقتصادی نگه دارد . پرورش مو روی سیم و یا به شکل پا چراغی ، پیدا کردن شاخه های حاوی تخم حشره را بسیار آسان می کند . علاوه بر آن روش تربیت بوته های مو موجب بالا رفتن کارآیی دشمنان طبیعی از جمله گنجشک ها در شکار حشرات بالغ نیز می شود.
مراجع : آزمایش فرد، پروانه . آفات درختان میوه و مدیریت کنترل آن ها . ۱۳۹۳٫
گرد آورنده : سپیده مدنی – کارشناس ارشد گیاهپزشکی
پیشنهاد ما به شما:
دیدگاهتان را بنویسید