نماتد غده یا گره ریشه (Meloidogyne spp. ) و نماتد ساقه و غده (Ditylenchus spp. ) در روی گیاهان جالیزی خسارت وارد می کند.
نماتد مولد غده در ریشه ابتدا در سال ۱۸۵۵ در انگلستان توسط برکلی (Berkely ) گزارش گردید.برای توضیحات بیشتر در ادامه مقاله همراه ما باشید..
Root Knot nematode
نماتد غده یا گره ریشه (Meloidogyne spp. ) و نماتد ساقه و غده (Ditylenchus spp. ) در روی گیاهان جالیزی خسارت وارد می کند.
نماتد مولد غده در ریشه ابتدا در سال ۱۸۵۵ در انگلستان توسط برکلی (Berkely ) گزارش گردید.
در حال حاضر گونه های مولد غده در هر نقطه ای از جهان که دما خیلی پایین نباشد وجود دارد. حدود ۲۰۰۰ گونه توسط این نماتد مورد حمله قرار می گیرند ۰Sherf & MacNab, 1986 ).
بیشتر خسارت این نماتد در روی خیار، کدوتنبل، گوجه فرنگی، بادمجان، کاهو، اسفناج، جعفری، هویج و کرفس می باشد. سبزی های مورد حمله به ترتیب حساسیت عبارتد از : گوجه فرنگی، بادمجان، خیار، گرمک، هندوانه، کدو، خربزه، اسفناج، چغندر لبویی، جعفری، هویج و…
نماتد مولد غده (Meloidogyne Javanica (Treub) Chitwood ) اولین بار در سال ۱۳۵۵ توسط شریف از روی گوجه فرنگی در قصر شیرین مشاهده و گزارش شده است (بهداد، ۱۳۵۹ ). نماتد M. javanica بسیار پلی فاژ می باشد.
نماتد مولد غده در ایران تقریبا در همه جاهای کشور و بالاخص در استان اصفهان، شهرستان های مرکزی و حاشیه کویر به حد وفور و در استان های یزد، کرمان، سیستان و بلوچستان و ورامین به میزان کمتر وجود دارد.
گیاهان آلوده به نماتدهای مولد غده علائمی را در قسمت های هوائی بروز می دهند مشابه علائمی است که که در بسیاری از بیماری های دیگر ریشه یا در اثر عوامل محیطی و یا به علت کاهش میزان آب گیاه ایجاد می شود.
این علائم عبارتند از :
– درقسمت های هوایی به صورت، زردی، پژمردگی، کوتولگی و کمی رشد ظاهر میشود.
– در هوای گرم بوته ها پژمرده می شود.
– شکوفه و میوه ممکن است تولید نشده و یا کوچک و نامرغوب باشد.
– گیاهان بیمار معمولا در تمام طول فصل زنده می مانند و به ندرت می میرند.
-غده هایی به قطر یک میلیمتر تا دو سانتیمتر روی ریشه ظاهر میشوند، که به صورت دانه های تسبیح قرار گرفته یا همانند منگولههایی به ریشه آویزان میگردند.
این غدههای گیاهی با گره های محتوی باکتری در ریشه گیاهان خانواده لگو مینوز ها اشتباه میشوند، اگر ریشه را بشکافیم در زیر بینوکولر یا میکروسکوپ میتوانیم نماتدها را مشاهده کنیم.
بوته های گوجه فرنگی آلوده به نماتد مولد گره
– در ریشه های آلوده به وسیله بعضی از گونه های نماتد مولد غده علاوه بر غده ها، چندین ریشه کوتاه از قسمت بالای غده به وجود می آید و در نتیجه ریشه پررشد و متراکم می گردد.
هویج های آلوده به نماتد مولد غده
سبزی و صیفی جات آلوده به Meloidogyne spp.
چهار گونه نماتد مولد غده ریشه به سبزی ها حمله می کند که این گونه ها به ترتیب دارای بیشترین میزبان عبارتند از :
۱- M. javanica دارای ۹۳ میزبان.
javanica
۲- M.incognita 58 میزبان : این نماتد در مناطق یخبندان نمی تواند به زندگی خود ادامه دهد و بیشتر در گلخانه ها فعالیت دارد.
مرگ گیاه در اثر حمله این نماتد بیشتر از گونه M. halpa می باشد، ضمنا غده های تولید شده خیلی بزرگ تر از سایر گونه های مولد غده است.
M.incognita
۳- M. halpa 16 میزبان. این نماتد در دمای یخبندان می تواند به زندگی خود ادامه دهد و گال های کوچک تری نسبت به سایر نماتدهای مولد غده بوجود می آورد. این نماتد ریشه های نابجای زیادی در قبل از نقطه رشد تولید می کند و در نتیجه رشد ریشه متوقف می شود.
halpa
۴- M.arenaria 11 میزبان. این گونه و گونه M. javanica در مزارع مناطق گرم و همچنین گلخانه ها می توانند فعالیت کنند.
سبزی هایی که مورد حمله قرار می گیرند محدود تر از M. halpa و M. incognita می باشند.
همه گونه های نماتد مولد غده دارای چرخه زندگی مشابه می باشند.
لاروهای نر و ماده نخی شکل و میکروسکوپی هستند. ماده ها هنگامیکه از تخم پر می شوند شکل کروی پیدا می کنند.
طبق بررسی های به عمل آمده توسط (داماد زاده و اخیانی، ۱۳۶۸ ) نماتد مولد غده در مزارع سیب زمینی اصفهان به صورت تخم و لارو سن دوم در کیسه های تخم در خاک به سر می برد و تا پایان فصل کشت ۴ نسل دارد.
تعداد تخمی که هر نماتد ماده می گذارد بستگی به شرایط محیطی دارد. موقعی که میزبان و شرایط محیطی برای نماتد مناسب نباشد، ممکن است به هیچ وجه تخمریزی ننماید و یا فقط تعداد کمی تخم تولید کند.
به طور متوسط هر نماتد ماده حدود ۳۰۰ تا ۸۰۰ تخم می گذارد. معمولا هر نسل حدود ۲۵ روز طول می کشد. در خلال دوره خواب هر تخم از یک پوشش ضخیم پوشیده شده که می تواند شرایط نامناسب را تحمل کند.
لاروها نمی توانند در داخل یا بین مزارع حرکت کنند. در خاکهای شنی در فصل گرما تنها حدود ۳۰ سانتی متر حرکت می کنند. مهم ترین روش انتقال نماتد، آب جاری، حیوانات، نشاء آلوده، بذر، غده های آلوده و اندام های مختلف گیاهی است.
مدت زمانیکه نماتد مولد غده ریشه در مزرعه آلوده باقی می ماند کاملا مشخص نیست. موقعی که گیاهان حساس یا علف هرز موجود باشد به طور نامحدود گسترش می یابد. Meloidogyne می تواند خاک های اسیدی و قلیایی را تحمل کند.
دما برای فعالیت نماتد بسیار مهم است. نفوذ نماتد به داخل گیاه بین دماهای ۱۰ و ۳۵ درجه سانتی گراد می تواند اتفاق بیفتد اما دمای بهینه برای نفوذ ۲۷ درجه سانتی گراد می باشد. اما این دما قدری به گونه های نماتد بستگی دارد.
هیچ تخمی در دمای پایین تر از ۱۴٫۵ و یا بالاتر از ۳۱٫۵ درجه گذاشته نمی شود. در دمای ۴۸ درجه لاروها در عرض ۱۰ دقیقه و در دمای ۵۸ درجه سانتی گراد فوری از بین می روند.
همه گونه ها به استثنای گونه M.halpa در دمای یخبندان از بین می روند. نماتدها به خشکی و نور آفتاب خیلی حساس هستند. اگر نماتد به مدت ۳ دقیقه زیر نور آفتاب قرار بگیرد، از بین می رود.
چرخه زندگی Meloidogyne spp.
راه ساده ای برای کنترل نماتد مولد غده وجود ندارد. برای به دست آوردن محصول خوب در خا کهای آلوده، روش های زیر توصیه می شود :
۱- کاشت گیاهان مقاوم حداقل به مدت ۲ سال که این محصولات عبارتد از لوبیا چیتی، سوژا، ذرت و غلات دانه ریز.
۲- اگرچه نماتدها در اثر خشکی و غرقاب کردن از بین می روند اما از نظر عملی چندان در مزرعه مورد استفاده قرار نگرفته اند.
۳- دیسک زدن زمین هر ۱۰ روز یکبار در تمام طول تابستان یا شخم خاک در سه نوبت هر ۲ هفته یکبار. شخم اولی باید کم عمق بوده و شخم های بعد عمیق باشد که در نتیجه سه لایه خاک در مقابل نور آفتاب و خشکی قرار گیرد.
۴- غرقاب کردن در صورتیکه آب کافی در اختیار باشد باید انجام شود. لاروها به مدت ۴ ماه زیر آب کشته می شوند، اما برای اینکه تخم ها از بین بروند باید به مدت ۲۰ ماه زیر آب قرار گیرند. این نشان می دهد که حدودا برای ۲ سال باید کاشت انجام نشود و می توان نتیجه گرفت که عملا برای مبارزه کاری از پیش نمی رود.
۵- تنظیم دمای گلخانه گاهی مفید است. تربچه و کاهو در دمای حدود ۱۳٫۵ درجه سانتی گراد رشد می کند اما نماتد در این دما نمی تواند رشد نماید.
۶- ضدعفونی خاک با سموم گازی شکل با استفاده از وسایل تزریقی از بهترین روش های مبارزه است و به طور وسیعی مورد استفاده قرار می گیرد. مواد شیمیایی مورد مصرف عبارتند از : متام سدیم (Metham sodium )، دی کلروپروپان + دی کلروپروپن (D-D )، کلروپیکرین (Chloropicrin )، دازومت (Dazomet ) و فنامیفوس (Fenamipos ).
۷- سموم نماتد کش جدیدی نیز روانه بازار شدند که عبارتند از : نماتد کش نماکور ( فن آمیفوس ) گرانول ۱۰% . ساخت بایر برای نماتد زخم ریشه چای و مولد گره ریشه پسته به مقدار ۵ تا ۱۵ گرم در هر متر مربع.
– نماتد کش راگبی ( کادوسافوس ) گرانول ۱۰%. ساخت FMC برای کنترل نماتد ریشه به مقدار ۵ تا ۱۵ گرم در هر متر مربع.
ضد عفونی خاک با بهرهگیری از حرارت خورشید (solarization ): که پلاستیک شفاف را روی خاک مرطوب میکشند. در نتیجه این عمل که طی تابستان انجام میشود، قارچهای خاکزی و نماتدها از بین میروند.
با استفاده از قارچ های Paecilomyces lilacinus، Meria coniospora ،Gliocladium و استفاده از باکتری Bacillus penetrans روی گونه M. javanica به اندازه نماتد کشها موثر بوده و تنها اشکال آن در ازدیاد باکتری می باشد.
ریشه بعضی از گیاهان مثل گل جعفری Marigold، موادی در خاک ترشح میکنند که اثر منفی روی نماتدهای مولد غده در خاک دارد.
منبع :
اعتباریان. ح، ر. ۱۳۸۷٫ بیماری های سبزی و صیفی و روش های مبارزه با آن ها. انتشارات دانشگاه تهران.
گرد آورنده : سپیده مدنی – کارشناس ارشد بیماری شناسی.
پیشنهاد ما به شما:
دیدگاهتان را بنویسید