شپشک نخودی برای اولین بار درسال ۱۳۲۸ توسط دواچی وکوثری گزارش شده است.
خسارت این شپشک از سالهای گذشته با ظهور ترشحات شیره ای روی عده زیادی از درختان میوه دار و هسته ای نظیر به سیب، گیلاس، گوجه، آلبالو، زردآلو، ازگیل، گوجه ، گردو، بادام و درختان و درختچه های غیرمثمره، زبان گنجشک، افرا، تبریزی، بید، بلوط و شمشاد گزارش شده است.برای خواندن توضیحات بیشتر در ادامه همراه ما باشید…
.Eulecanium coryli L
.Syns : Lecanium coryli L
.Eulecanium mali Shek
(.Hom, Lecaniidae)
شپشک نخودی برای اولین بار درسال ۱۳۲۸ توسط دواچی وکوثری گزارش شده است.
خسارت این شپشک از سالهای گذشته با ظهور ترشحات شیره ای روی عده زیادی از درختان میوه دار و هسته ای نظیر به سیب، گیلاس، گوجه، آلبالو، زردآلو، ازگیل، گوجه ، گردو، بادام و درختان و درختچه های غیرمثمره، زبان گنجشک، افرا، تبریزی، بید، بلوط و شمشاد گزارش شده است (فرحبخش ۱۳۴۰، کمالی ۱۳۵۴، بهداد و باروتی ۱۳۵۶، اسماعیلی ۱۳۶۰، اسفندیاری و همکاران ۱۳۸۱ ).
درخت به میزبان مناسبی برای این آفت می باشد. از روی درختان به در کرج جمع آوری شده است (آزمایش فرد ۱۳۸۵).
حشره ماده حشره ای است که در حالت بلوغ نیم کروی و برنگ قرمز براق می باشد و اندازه آن در حدود یک ماش یا کمی بزرگتر است و به همین دلیل شپشک نخودی نامیده می شود. این حشره روی عده زیادی از درختان میوه دانه دار و هسته دار دیده می شود.
این حشره نیز با مکیدن شیره نباتی باعث ضعف شدید درختان میزبان می گردد. عیب دیگرآن ترشح عسلک می باشد که باعث تجمع گرد و خاک درسطح تنه و سرشاخه و برگ درختان میزبان و احیانا تولید دوده (فوماژین) می گردد و در نتیجه باعث رکود فعالیت های فیزیولوژیک درخت بخصوص کربن گیری و تنفس می گردد.
خسارت آن به اندازه دو گونه قبلی نیست، ولی در بعضی موارد شدت قابل توجه دارد. این آفت در اکثر نقاطی که در ایران درختان میوه کشت می شود مشاهده گردیده است.
در نواحی دشت که دارای فصل رویش طولانی و معتدل گرم می باشند، خسارت بیشتری ایجاد می کنند. در اروپا و سایر کشورهای آسیا و آمریکا نیز این آفت وجود دارد.
حشره بالغ شپشک نخودی
حشره کامل تقریباً کروی و نخودی شکل و در قسمت شکم مسطح و به گیاه می چسبد. قطر شپشک ۵٫۵ – ۴ میلیمتر و رنگ ماده بالغ قهوه ای زرد تا قهوه ای تیره براق بوده و روی بدن لکه های زیتونی رنگ و یا زرد قهوه ای وجود دارد. شاخکهای آن ۷-۶ بندی است (بهداد و باروتی، ۱۳۵۶).
تخمها بیضی شکل، کرم یا نارنجی رنگ و قطر آنها حدود ۰٫۵ میلیمتر است. سطح تخمها شفاف بوده ولی معمولاً از ماده مخصوص مومی شکل که به صورت گرد سفید رنگی درآمده است پوشیده شده و همین گرد باعث می شود تخمها بهم نچسبند. رنگ تخمها در موقع تفریخ پر رنگ تر می شود (بهداد و باروتی، ۱۳۵۶).
پوره های سن اول کشیده و نارنجی و به طول ۰٫۵ میلیمتر است. پاهای آنها خوب رشد کرده و در انتهای بدن درز یا شکاف مخرجی به خوبی دیده می شود.
پوره های سن دوم کشیده و نسبتاً مسطح و بزرگتر ولی نسبت به پوره های سن اول پاها و شاخکهای کوتاهی دارد. رنگ این پوره ها پررنگ تر و قهوه ای و پشت آنها کمی کیتینی است. حرکت پوره های سن دوم کندتر از سن اول است (بهداد و باروتی، ۱۳۵۶).
حشره بالغ، تخم و پوره های شپشک نخودی
این حشره زمستان را بصورت پوره سن ۲ بسر می برد. پوره ها در این حالت از پشت بشکل پولک های بیضی شکل و قرمز متمایل به قهوه ای رنگ دیده می شوند که اگر یکی از آنها را با سنجاق از نبات میزبان جدا کنند، خرطوم طویل و حرکات موجی سطح شکمی بدن حشره قابل رویت می باشند.
این حشره در بهار همزمان با گل کردن درختان پس از مدتی تغذیه و ترشح عسلک در اواخر فروردین ماه شروع به تخم گذاری می کند و در این حالت به مرور بدن حشره ماده از سطح زیرین چروکیده شده و جلد شاخی حشره تبدیل به محفظه تخم می شود.
این تخمها در اواسط تیر ماه باز می شوند و پوره ها در زیر جلد ماده خارج شده و در سطح برگها، میوه ها و سرشاخه ها پراکنده می شوند و پراکندگی به اطراف اغلب توسط باد صورت می گیرد.
در اوایل بهار پوره ها به شپشک کامل تبدیل شده و حشرات ماده همزمان با گل کردن درختان به در اواخر فروردین ماه شروع به تخمریزی می کنند که تا آخر اردیبهشت ماه ادامه دارد.
دوره نشو و نمای تخم حدود ۲۵-۰۲۰ روز طول می کشد و بدین جهت تا اواخر خرداد ماه نیز در داخل سپر ماده هنوز تخم دیده می شود. تعداد تخمی که در زیر هر سپر ماده گذارده می شود متفاوت و حداقل ۲۰۰ و حداکثر ۱۵۷۰ عدد شمارش شده است.
حداکثر پوره ها در اواسط خرداد ماه دیده می شود. در اواخر خرداد ماه پوره ها روی برگها موقتاً بی حرکت و ثابت می شوند و به هیچ وجه مانند بعضی از شپشکهای دیگر روی میوه ها مستقر نمی گردند.
از اوایل آبان ماه با کاهش درجه هوا و شروع ریزش برگها، پوره ها کم کم تا اوایل آذرماه از روی برگها بر روی شاخه های جوان مهاجرت می کنند.
پوره ها روی شاخه ها کنار هم و به صورت متراکم ثابت می شوند. در بهمن ماه پوره ها درشت شده و روی پشت آنها کرکهای بلندی در هم پیچیده بوجود می آید.
از اوایل اسفند ماه با افزایش تدریجی دمای محیط پوره ها متورم شده و سریعاً تکامل می یابند. در این موقع جوانه های درختان متورم شده و ترشحات شیره ای نیز به وسیله حشره بوجود می آید. این حشره در سال فقط یک نسل دارد (بهداد و باروتی، ۱۳۵۶).
شکل و اندازه بدن حشرات کامل بسته به نوع میزبان متفاوت است و از این نظر ممکن است از لحاظ تشخیص مورد اشتباه واقع شود. این حشره در بهار پس از مدتی تغذیه و ترشح عسلک در اواسط خردادماه شروع به تخمگذاری می کند و در این حالت به مرور بدن حشره ماده از سطح زیرین چروکیده شده و جلد شاخی حشره تبدیل به محفظه تخم می شود.
این تخمها در اواسط تیر ماه باز می شود و پوره ها از زیر جلد ماده خارج شده و در سطح برگها، میوه ها و سرشاخه ها پراکنده می شوند و اغلب توسط باد به اطراف پراکنده می گردند. مدت تحرک این پوره ها بطور نسبی از پوره ها ی سپردار بیشتر است. این حشره در سال فقط یک نسل دارد.
چرخه زندگی شپشک نخودی
عده زیادی از کفشدوزکها بخصوص کفشدوزک دولکه ای و چهار لکه ای نقابدار و عده ای از زنبورهای پارازیت از جمله Coccophagus Sp از این حشره تغذیه می کنند. گونه اخیر در اکثر نقاط ایران مشاهده می شود و طغیان پریودیک (چند سال یکبار) این آفت احتمالا به علت نوسانات انبوهی این حشره مفید است.
زنبور Coccophagus Sp
همچنین خروج حشرات کامل زنبورهای پارازیت از زیرجلد جنس ماده اغلب باظهور پوره ها همراه است و لذا سم پاشی در این مرحله باعث از بین رفتن زنبورهای مفید نیز می گردد.
سمپاشی زمستانه بصورتی که برای تخم شته ها گفته شد، علیه این آفت نیز موثر واقع می شود. سمپاشی تابستانه باید در اواسط تیر ماه صورت گیرد و اکثر سموم فسفره بخوبی روی این آفت اثر دارند.
از جمله سمومی که در مبارزه با این حشره در تابستان نتیجه خوبی داده است مالاتیون به نسبت دو درهزار از امولسیون %۶۰ یا دیازینون %۶۰ و سوپراسید %۴۰ به نسبت یک در هزار می باشد.
کنترل این آفت در اواخر زمستان سمپاشی روغن ولک ( دو لیتر در صد لیتر آب ) به همراه یکی از حشره کش های اختصاصی نفوذی مثل دورسبان یا اتیون یا آدمیرال و تکرار آن بعد از گلدهی و فقط سمپاشی با حشره کش های فوق صورت می گیرد.
.Lecanium corni Boch
.Syn : Parthenolecanium corni Boch
Eulecanium corni Boch
گونه مشابه آن در آمریکا است که از نظر شکل و نحوه خسارت، خیلی شبیه به l.coryli می باشد. گونه دیگری است که طغیان آن اخیرا از نواحی غرب کشور و همچنین از خراسان گزارش شده است.
این گونه از نظر شکل ظاهری و نحوه خسارت مانند شپشک نخودیست با این تفاوت که از آن کمی درشت تر است و رنگ آن قهوه ای تیره با نقاط و لکه های لکه های سیاه است. و همچنین چین خوردگی ها کمی در پشت بدن دیده می شود.
حشره بالغ Lecanium corni
بعلاوه این حشره زمستان را بصورت ماده های بارور روی سرشاخه ها بسر می برد و پوره های سن اول اواسط خرداد تا اوایل تیر مشاهده می گردند. برخلاف گونه قبلی در این حشره تخم دیده نمی شود و حشرات ماده زنده زا هستند.
پوره ها در ماههای تابستان بیشتر روی برگها، رگبرگها و دمبرگها دیده می شوند. ولی در پاییز به روی شاخه ها بر می گردند. در این گونه نیز تعداد افراد نر خیلی کم و به ندرت دیده می شود.
حشرات نر معمولا در پاییز ظاهر می شوند و پس از جفت گیری از بین می روند. کوثری (۱۳۵۲) در شمال و مرکز ایران روی شاخه های انتهایی درختان میوه گزارش کرده است.
پوره های شپشک نخودی گونه Lecanium corni
فرحبخش (۱۳۴۰) از گونه دیگر بنام Eulecanium prunastri Fon. از اطراف کرج نام می برد که روی درختان میوه هسته دار و گاهی سیب و به خسارت قابل توجه دارند.
حشرات کامل این گونه نیز نیم کروی، قهوه ای رنگ و به قطر ۱٫۵ تا ۲ میلیمترند و تا حدودی با دو گونه قبلی مشابهت دارند. از ویژگی های این گونه در شرایط کشورمان اطلاع کافی در دسترس نیست.
اگرچه در کشور های اروپایی و اسرائیل از آن به عنوان یکی از آفات مهم درختان میوه ذکر می شود. فعالیت این حشره نیز مانند گونه های قبلی با ترشح عسلک همراه است و بخصوص در ماههای آخر بهار و تابستان شاخه و برگ درختان آلوده از عسلک پوشیده می شوند.
منبع : آزمایش فرد، پ. ۱۳۹۳٫ آفات درختان میوه و مدیریت کنترل آن ها. انتشارات سپهر.
بهداد، ا. ۱۳۷۰٫ آفات درختان میوه. انتشارات بهمن.
گرد آورنده : سپیده مدنی – کارشناس ارشد بیماری شناسی.
پیشنهاد ما به شما:
با سلام اطلاعات مفيد بود سپاسگزارم
دیدگاهتان را بنویسید