پروانه ابریشم باف ناجور، که به انگلیسی آنرا Gypsy moth مینامند، احتمالاً از دیر زمان در ایران نیز وجود داشته و در واقع یکی از آفات مهم درختان جنگلی بشمار میرود.
Gypsy moth
Porthetria dispar L
:Syns
Lymantria dispar L
Lep. Lymantridae
پروانه ابریشم باف ناجور، که به انگلیسی آنرا Gypsy moth مینامند، احتمالاً از دیر زمان در ایران نیز وجود داشته و در واقع یکی از آفات مهم درختان جنگلی بشمار میرود.
این حشره در سال ۱۸۶۶ در اروپا و آمریکای شمالی شناخته شده است و اکنون از آفات بسیار مهم در این دو قاره می باشد و بخصوص در نواحی جنگلی از برگخواران مضر بشمار می آید.
در ایران گاهگاهی حالت طغیانی پیدا می کند و مخصوصا در نواحی شمالی ایران روی درختان جنگلی پهن برگ و درختان میوه مختلف ایجاد خسارت می کند و در نقاط مختلف جنگل های ارسباران پراکنده بوده و از گونه های درختی و درختچه ای بخصوص درختان بلوط تغذیه می کند.
این حشره به منظور مطالعه در زمینه تولید ابریشم به آمریکا برده شده و به طور اتفاقی در طبیعت رها گردید. کمی بعد جمعیت آن فزونی گرفت و به تدریج بصورت یکی از مهم ترین آفات برگخوار در آمریکای شمالی در آمد.
میزبانهای پروانه ابریشم باف ناجور :
پروانه ابریشم باف ناجور، آفتی است پلی فاژ و در دنیا بیش از ۵۰۰ گیاه میزبان دارد. درختان مورد حمله این آفت در ایران عبارتند از: سیب، گلابی، گوجه، مو و همچنین ممرز، بلوط، لیلکی، نمدار، توسط، بید، چنار، نارون، تبریزی و غیره. لاروهای این آفت شدیدا از برگهای درختان میزبان تغذیه نموده و آنها را عاری از برگ می نمایند.
میزان خسارت این آفت مخصوصا در نواحی شمال شدید میباشد (فرحبخش، ۱۳۴۰). اما علاوه بر گونههای اشاره شده این آفت در هنگام طغیان اکثر رستنیها را مورد تغذیه قرار میدهد.
علت نامگذاری آفت به ابریشم باف ناجور:
در این حشره اختلاف زیادی بین پروانه ماده و نر دیده میشود و به دلیل اینکه لاروها هنگام تغذیه و تغییر میزبان در هنگام پیش شفیرگی و شفیرگی تار مختصر و ناجوری میتنند بهمین سبب به آن ابریشم باف ناجور گفته میشود.
پروانه ماده: عرض پروانه با بالهای باز به ۶۵-۵۰ میلیمتر تا ۷۵ میلیمتر مینویسد (عبائی، ۱۳۴۸). بالها به رنگ سفید مایل به زرد و مجهز به خطوط موجی نامشخص میباشند. بالهای جلویی مجهز به پولک و مو میباشند و بالهای عقبی نیز دارای پولک و موهای نسبتا بلندی میباشند.
در حاشیه بالهای جلویی و عقبی نقاط قهوهای رنگ دیده میشوند. سینه کوتاه و پوشیده از موهای فراوان میباشد. شکم بزرگ و قهوهای یا قهوهای روشن و مجهز به موهای شیری رنگ میباشد.
شکم به شکل استوانه و در انتها حجیم است. شاخکها شانه ای ریز که کوتاه تر از بدن میباشد. پاها نیز پوشیده از مو و مشخصات مرفولوژیک آن همانند پروانه نر است.
پروانه نر: عرض پروانه با بالهای باز ۵۰-۳۶ میلیمتر است. رنگ بالهای جلویی قهوهای تیره مایل به خاکستری مجهز به چهار خط موجی (زیگزاگی) در سطح بال میباشد. بالهای عقبی به رنگ قهوهای روشن و دارای نقاط سیاه و خطوط زیگزاگی نامشخص میباشند.
بالهای جلویی در لبه کناری مجهز به یک دسته موی کوتاه میباشند و بالهای عقبی در سه لبه خارجی و عقبی و داخلی مجهز به موهای کوتاه میباشند.
بالهای جلویی مجهز به پولک و مو میباشند و بالهای عقبی از موهای بلند و زبر پوشیده شده است. بالها در پشت به رنگ شیری مایل به زرد تا قهوه ای روشن و آثاری از نقوش سطح بالها در آنها مشاهده میشود.
شاخکها شانهای دو طرفی و خوابیده روی هم و طولشان از بدن کوتاهتر میباشد.
پروانه ماده ابریشم باف ناجور در سمت چپ در حال تخم ریزی و پروانه نر در سمت راست تصویر
تخمهای حشره مدور و قطبین تخم در طرفین فشرده شده است و برنگ زرد تیره میباشند. تخمها معمولاً در دستههای ۴۰۰-۵۰۰ عددی گذارده میشوند. توده های تخم بصورت لکه های قهوه ای رنگ به طول ۲٫۵ تا ۳ سانتی متر و عرض حدود ۱٫۵ سانتی متر روی تنه درختان دیده می شود. روی تخم ها توده ای از موهای قهوه ای روشن پوشیده شده است.
توده تخم پروانه تخم انگشتری که توسط موهای زرد رنگ پوشیده شده و لاروهای خارج شده از آن
لاروها قهوه ای رنگ با نوارهای روشن در پشت می باشند، سطح شکمی بدن خاکستری رنگ است. لاروها مجهز به سه نوار روشن در پشت خود میباشند و هر قسمت بجز بند اول دارای یک جفت برآمدگی میباشد. اولین پنج جفت برآمدگی برنگ آبی و شش جفت بعدی برنگ قرمز آجری میباشد.
در وسط حلقه نهم و دهم یک برآمدگی قرمز رنگ وجود دارد. از هر برآمدگی (زگیل) دسته مویی خارج شده که این موها در طرفین بدن طویلتر و در وسط کوتاهتر می باشد. این موها اصطلاحا Veruca نامیده میشوند.
لارو پروانه ابریشم باف ناجور. اولین پنج جفت برآمدگی برنگ آبی و شش جفت بعدی برنگ قرمز آجری میباشد(تصویر سمت راست بالا)
موها وقتی لمس میشوند تقریباً کمی نیش میزنند ولی باعث هیچ نوع التهاب و تورمی نمیشوند (البته اگر پوست خیلی حساس نباشد) سر بزرگ لارو در زمینه زرد رنگ و دارای دو لکه سیاه تیره کشیده و تعداد بیشماری نقطه های سیاه تیره میباشد. اندازه لاروهای کامل متغیر و ۷۵-۴۰ میلیمتر میباشد. لاروهای کوچکتر نرها و بزرگترها ماده ها را بوجود میآورند.
شفیره در بین برگ های بهم پیچیده مشاهده می شود، به رنگ قهوهای پر رنگ میباشد و پوشیده از موهای سیخ با رنگ قهوهای مایل به قرمز است و طول آن ۳۰-۲۰ میلیمتر میباشد.
شفیرههای کوچک نرها و شفیرههای بزرگ ماده ها را بوجود میآورند. در اواسط تیرماه لاروها بطرف جای امن می خزند و تبدیل به شفیره می شوند. شفیره به یک تکه پوست درخت یا چوب متصل است و بوسیله قلاب کوچک خود را آویزان میکند (تقوی، ۱۳۵۹).
شفیره پروانه ابریشم باف ناجور Lymantria Dispar L.
این حشره در سال فقط یک نسل دارد.
سیکل زندگی آفت پروانه ابریشم باف ناجور
لاروها بسیار پراشتها هستند و بیشتر از برگ های درختان پهن برگ و خزان کننده تغذیه می کنند. ولی از سن دوم به بعد از سوزنی برگان هم ممکن است تغذیه کنند.
گیاهان میزبانی که توسط لاروهای ابریشم باف ناجور مورد تغذیه قرار می گیرند، دارای تاثیر معنی داری روی رشد و نمو این حشره می باشند.
طرز خسارت آفت پروانه ابریشم باف ناجور
خوشبختانه در شرایط کشور ما در اکثر موارد این آفت احتیاج به مبارزه و سمپاشی اختصاصی ندارد و بخوبی وسیله عوامل طبیعی کنترل کننده تحت کنترل در می آید.
در بررسی عوامل کنترل کننده طبیعی آفت چهارگونه زنبور و یک گونه نماتد پارازیتوئید تشخیص داده شده است که عبارتند از :
۱- زنبور Monodontomerus aereus Walker (Torymidae)
۲- زنبور Glyptapanteles porthetrias Muse (Braconidae)
۳- زنبور Glyptapanteles indiensis Marsh
۴- زنبور Brachymeria intermedia Wees (Chaladidae)
۵- مگس Exorista larvarum L. از خانواده Tachinidae توسط رجبی (۱۳۹۱ ) گزارش شده است.
۶- نماتدی از خانواده Mermithidae که احتمالا از جنس Hexamermis می باشد.
زنبور توریمیده شفیره آفت را پارازیته می کند اما دوگونه براکونیده مذکور و نماتد مرمیتیده لاروها را از بین می برند (نیکدل و صدقیان، ۱۳۸۰).
در بعضی از کشورها برای مبارزه میکروبیولوژیک علیه لاروهای ابریشم باف ناجور از باکتری Bacillus thuringiensis استفاده میشود (Klinkowski 1978).
در رابطه با مبارزه مکانیکی چون لاروها در مدت شب تغذیه می نمایند و روز در پناهگاهها مخفی میشوند. لذا میتوان در مناطق مورد حمله نوارهای پارچه ای، مقوایی و یا کنفی اطراف درختان بست و لاروهایی را که در زیر پارچه ها در جستجوی پناهگاه هستند جمع کرده و از بین برد.
در صورتیکه مبارزه شیمیایی ضرورت پیدا نماید میتوان بعد از تفریخ تخمها و زمان ظهور لاروها که معمولا از دهه دوم تا آخر اردیبهشت ماه میباشد، درختان را سمپاشی نمود. سم پاشی در بهار مصادف با ظهور لاروهای سن اول با ترکیباتی نظیر مالاتیون ۶۰ درصد و یا سایر سموم فسفره تماسی و نفوذی به صورتیکه در مورد سایر آفات بیان گردید، قابل اجرا می باشد.
منبع : پ، آزمایش فرد. ۱۳۹۳٫ آفات درختان میوه و مدیریت کنترل آن ها. انتشارات دانشگاه سپهر.
گرد آورنده : سپیده مدنی- کارشناس ارشد بیماری شناسی.
پیشنهاد ما به شما:
دیدگاهتان را بنویسید